I Borghi di Octavia
Vilafalèt e la tradission
Oltre a numerose tradission come le Feste Patronaj del Capleu e dle frassion e ‘l mercà setimanal dël giòbia, importante testimonianse religiose e culturaj a resto le Procession dla sman-a Santa al lùn-es e al màrtes dle Confraternite dël Gonfalon e dla Misericordia (Bianca e Nèira).
Na mension particolar a mérita lë svolgiment dla “Procession Granda dël Mortòri”, che con cadensa regolar a ven tnùa da la “Nèira” con pì che 400 partissipant ën costum dël Setsent e scond na “régola” ch’a armonta al 1710.
«… svolgiment dla “Procession Granda dël Mortòri”, che con cadensa regolar a ven tnùa da la “Nèira” con pì che 400 partissipant ën costum dël Setsent e scond na “régola” ch’a armonta al 1710»
Dëscheurbe Vilafalèt
Tra ij pais d’Octavia, Vilafalèt a l’é probabilment ël pì famos al mond, mersì purtròp a n’episòdi dramàtich. Ël cit borgh a l’é an efet la sità natal ëd Bartromé Vanzetti, l’emigrà italian diventà anàrchich che, ansema a Nicòla Sacco, a l’é stàit ingiustament condanà a mòrt ën Massachusetts.
Tra ij comun pì popolos dl’area, Vilafalèt as treuva a l’estremità meridional dl’ansem dij comun d’Octavia, contornà da larghe zòne coltivà e bagnà dal torent Màira. Ël nùcleo antich dël borgh a l’é periodicament animà da procession gropà a le prinsipaj feste religiose animà da le Confraternite locaj, ch’a rapresento n’òtima razon për visité ël pais e dëscheurbe ij segn dël rich passà, testimonià da na serie d’edifissi dël Singhsent come ‘l Palass dël Municipio, la Paròchia dij Sant Pero e Pàul, la Tor Cìvica, la Confraternita “la Bianca”, ël Palass dij Falletti e le ruìne dl’antich Castel, part integranta e fondamental dla stòria dël Comune ch’a na testimonio la grandeur passà.
Santuari dla Madòna dj’Autin
Confraternita dël Gonfalon
Confraternita dla Misericòrdia
Palass Maggiori
Tor Cìvica
Ruin-e dël castel
Villafalletto si racconta
Ël castel, atestà fin-a dal 1163, a l’é na part fondamental dla stòria dël comune. As pensa che verosimilment l’edifissi as truvèissa già ën precedensa sempre ënt l’area anté che adess a-i son le ruin-e, ën sle rive dël torent Màira.
Ël castel a l’avìa doe fonsion: sede ‘d difèisa djë sgnor e – ën moment d’emergensa – d’arfugi dj’òmo e dle soe scòrte.
Dël sécol XIII as presentava come n’euvra fortificà con ën pont levatòjo a difèisa dl’edifissi djë sgnor e circondà da muraje con tor e ën fossà. L’area dël ricet dla fin dl’età ëd mes a l’é ancora ën part visibila, përchè a arpìa ën part ël sénter abità d’ancheuj.
Dël 1537 ël castel a l’é stàit campà giù për via d’ën tratà. Ancheuj a resto ancora dle imponente ruin-e, a testimoniansa dla grandiosità dël passà. As peul veghse pòch pì che na muraja portanta, ij segn restà ënt le decorassion a archèt pensij, segn ëd fornej, fnestre, pòrte, ruin-e dla capela e ràira resta ‘d part afrescà.
La sede dla Parochial a l’é documentà già dal sécol XV, anzolivà da na capela ‘d Santa Maria dicta Consolata, edificà da jë Sgnor Falletti. La cesa parochial d’ancheuj a l’é stàita costruìa tra ‘l 1752 e ‘l 1762 për via dël cròl dël còrp prinsipal dla cesa precedenta. Ancora ancheuj a-i son dij dùbit ën sla paternità dël proget ëd ricostrussion.
L’intern dla cesa a l’é caraterisà da na gròssa navà central compòsta ‘d ses altar e dzormontà da na cupola elìtica central. L’altar magior (consacrà dël 1924) a l’é ëd marm polìcrom intarsià; daré a-i é ëdcò ën còr ëd bòsch. Ënt la part dël presbiteri as peul veghse na tèila con ij Sant Pero e Pàul, ai quai la paròchia a l’é dedicà.
L’estern dl’edifissi ën mon ross as caraterisa për l’imponenta faciada: la part central avanzà a l’é a ordin sovrapòst, incurnisà da pilastr a scalé e sormontà da ën tìmpan ch’as afacia ën sla piassa central dël pais.
N’òasi ëd pas e tranquilità, në spassi anvlopà ënt ël silensi e ënt la chiete, andrinta al cheur dla sità. A l’é ël parch dël Màira, l’area ch’a part da le ruin-e dël castel, a fianchegia l’area fluvial dël Màira slongandse ën senté verd e anciarmant, anté ch’i pudoma perdse ën spasgiade meditative, fermesse për lese ën lìber scotand ij rumor dla natura, pratiché fitwalking o andé ën mountain bike. A l’é possìbil rivé al Parch partend da la piassa aranda a le ruin-e dël castel adibìa a area atressà. Ël parch a smon ën percors fàit a anel, compòst da oltre tre chilòmetro dë spasgiada dedicà a chi a marcia, a va ën bici o a cor. Për tanti agn sfrutà come camp për ij viandant, l’area a parte dal 2008 a l’é stàita oget d’ën progèt ëd recùper mersì a j’intervent dl’Aministrassion comunal, dla Protession civil e ‘d vàire associassion. Da quàich agn ij volontari ch’as òcupo dl’area con ël but ëd promòve e valorisé ël parch a son agregasse e a l’han costituì l’Associassion “Amis dël Màira”.