I Borghi di Octavia

Rufia e la produssion cerealìcola

Rufia a l’é conossùa për la coltivassion dij cereaj, la panificassion e la produssion ëd doss. Anliura prinsipal con cost tema e con ël teritòri circostant a l’é n’antìch mulin ëstòrich fonsionant, bogià da la fòrsa dl’eva e esempi perfet ëd sit protoindustrial dël sécol XIX. N’àutr pont ferm dël Comune a l’é la produssion ëd formagg; ël comune a l’ha an efet fondà con Scarnafis e àutri comun ël “Distret dij Formagg”, con ël but ëd valorisé l’ecelensa dij prodòt caseari locaj e, ën particolar, Bra e Raschera Dop prodòt ën sël teritòri comunal da asiende con pì d’ën sécol dë stòria.

«Rivé a Rufia a l’é ën pò come fé ën sàut a l’andaré ënt ël temp, quand che le cort dle cassin-e a rapresentavo dij microcòsm..»

Dëscheurbe Rufia

Rivé a Rufia a l’é ën pò come fé ën sàut a l’andaré ënt ël temp, quand che le cort dle cassin-e a rapresentavo dij microcòsm anté che famije, professionalità, aspirassion e sentiment a vivìo ansema e quand che la pianura feconda a rapresentava ‘l cheur dla vita produtiva dla nòstra provinsa Granda. Pogià ën mes ai pra coltivà, Rufia a rapresenta un dij borgh pì cit d’Octavia.

Ancora ancheuj ël borgh a manten antrega l’aparensa ‘d n’antìch ricet che a së strenz antorn al Castel, na bela costrussion aristocràtica impressiosìa da decorassion maneriste, che as presenta ancheuj ënt le forme butà an euvra tra Singh e Sessent. La bialera ch’a-i passa dacant a nuriss le roe d’ën mulin idràulich ch’a dà fòrsa a la sensassion d’esse tornà andaré ënt ël temp. Tut d’antorn gròsse cassin-e, cort, capele e cese as dësvlupo a ragera, a rapresenté autërtante ramificassion da le quai a surtìa tuj ij di la fërvorosa umanità dla campagna.

Castel ëd Rufia

Ël castel, ancheuj residensa privà, as treuva al sénter dl’abità ëd Rufia e con la soa figura imponenta a na caraterisa ‘l profil fin-a da lontan.
Ël nùcleo originari ‘d costa costrussion a l’é formà da la tor e dal “palass magn” ch’a armonta al sécol XI o XII. Ël castel a j’era formà da na tor, con përzon, forn e lobion; ën palass gròss con lobion a nòrd dla tor e con la faciada afrescà. N’edifissi neuv a l’é stàit tirà sù dël sécol XVI, davzin al palass, con scalon d’intrada, afresch ën faciada e lobion. A smija na ròba sola con ël palass gròss, ma a l’é pì recent. Oltrapì a j’ero doe ca, un-a a nòrd sensa lobion e un-a a est con cort murà dzora l’intrada dij Cambiano (adess a-i é pì nen). A j’ero ‘dcò “casament e cort” a l’àngol nòrd-est, là anté che dël Sessent a l’é stàita costruìa na tor. A prima dël Singhsent a armonta ‘dcò na cita part ëd palass tacà a la tor. Ansima a ën porton ëd fer dla cinta dël castel d’ancheuj (banda òvest vers nòrd) a son restaje ancora segn dël card ch’a caraterisava l’ansëgna dij Biscaretti. Daré a cost porton as treuva la scalinà d’intrada al fabricà, anzolivà da doe statue ën cheuit, e dzora la pòrta d’intrada as peul ancora veghse, bele se motobin deteriorà, l’ansëgna dij Cambiano. Al pian teren, nopà, as treuvo doe capele: una a l’é a snistra dl’intrada dël castel dal giardin e la sconda as treuva ën fond a l’ala òvest vers mesdì. Oltrapì davzin al castel as truvava ‘dcò ën ricet, dël qual a l’é restaje mach quàich segn.
Ënt ël castel a son stàje diverse famije: a l’é stàit proprietà dij Falletti, dij Del Carretto e a la fin dij Cambiano. Dël sécol XVI ënt ël castel a j’era ativ ël pitor e scultor Lorenz Pascale, ch’a la piturà la Capela dla Nonsià e ‘n pavajon dël giardin dël castel. Ël castel ancheuj as presenta con forme pì tìpiche dël Ses e Setsent, ma as peulo ancora arconòsse j’element pì purament medioevaj e rinassimentaj. 

Cesa ‘d San Giaco

La cesa parochial as treuva pòch dëscòst dal sénter dël pais, arlongh via Vitòrio Vénet. As sa nen quand nì da chi la cesa a l’é stàita costruìa, bele se as peul fesse armonté al sécol XIV. La cesa a l’ha na navà central e singh capele lateraj. L’altar magior dël sécol XVIII a pòrta a la base ‘d doi pilastr j’ansëgne dij Cambiano, con ij tre scudet d’òr ën sla fassa azura, ancheuj tant nèira. La pala dël sécol XVII a rapresenta la Madòna Assunta e Sant e ën doe nicie lateraj a son sistemà na statua ‘d Maria Vérgin e un-a ‘d San Giusep dël sécol XIX. L’altar magior a l’é stàit fàit restauré da l’abà Colonna; la ristruturassion a l’ha interessà tuta la strutura. Ël pulpit, neuv, a l’é stàit costruì dël 1886, ma a l’é stàit gavà quàich desen-a d’agn fa. La Cesa ‘d San Giaco ancheuj a l’ha doe capele a la drita ‘d chi a vintra: ënt la prima as peul veghse na tèila ch’a figura ‘l Beat Pero Cambiano da Rufia (inquisitor duminican vivù dël sécol XIV) e ‘n dipint dla Madòna con ël Bambin e j’ànime purgante (sécol XIX). La sconda capela a la drita a l’é dedicà a Tuj ij Sant con ën dipint dla prima metà dël sécol XVII, mentre a la snistra as peulo veghse la sorgiss batesimal e la Capela ‘d San Giusep. La tersa capela a la snistra a l’é cola dedicà a la Madòna dël Rosari (sécol XVIII), anté ch’as peul veghse ‘dcò ël bust e la colonëtta funerària dël 1860 dla Marchèisa Cristin-a Asinari ‘d Caraj e San Marsan. L’òrgo dla Cesa l’é stàit giontà dël 1858. Vardand l’edifissi da fòra al peul notesse ‘l cioché riaussà dël 1786, e ij doi roson ch’a rapresento San Giaco e Sant’Ana aranda al pòrti costruì dël 1886 dòp ai travaj ëd demolission dël camposanto vej.

Ënt ël castel a son stàje diverse famije: a l’é stàit proprietà dij Falletti, dij Del Carretto e a la fin dij Cambiano. Dël sécol XVI ënt ël castel a j’era ativ ël pitor e scultor Lorenz Pascale, ch’a la piturà la Capela dla Nonsià e ‘n pavajon dël giardin dël castel. Ël castel ancheuj as presenta con forme pì tìpiche dël Ses e Setsent, ma as peulo ancora arconòsse j’element pì purament medioevaj e rinassimentaj. 

Confraternita dl’Assunta

Sede dla Confraternita ‘d Carità ën prinsipi dedicà a San Bernardin e mach ënt ën second moment ëdcò a l’Assunta, la cesa as treuva a pòchi pass dal Castel. Ël patronà a j’era dla comunità local, che da sécoj a pensava al mantniment con archeuite ‘d sòld, gran, càuna, bigat e con travaj e man d’euvra a gràtis. Ancheuj la cesa a l’é destinà a magazin e a l’é squasi abandonà.

Cesa ‘d San Sebastian

La capela a l’é segnà ënt na mapa dël 1826 e a pòrta na scrita ën sla pòrta d’intrada dedicà a Giusep Gaetan Rignon. Fin-a al 1837 la cesa a presentava coste caraterìstiche: muraje a stùch fin-a a la vòlta afrescà con disegn d’àngej e roson, l’altar ën bòsch marmorisà e doe nicie lateraj con statue ‘d marm bianch ëd Santa Cristin-a e Santa Metilde.

Mulin idràulich

Ël mulin idràulich ëd Rufia a l’é dël Sessent e as treuva a pòchi méter dal castel, arlongh ël percors dla bialera ancheuj anterà. Bogià da l’eva, ël mulin a conserva angign e ingranagi ‘d bòsch e a consent d’assiste a la màcina dij cereaj fàita ën manera tradissional con gròsse màcine ‘d pera. Diversament dal passà, ancheuj ël mulin a màcina farin-e destinà mach a la nuritura dle bestie.